Politici en aankomende verkiezingen, dat is wachten op proefballonnetjes. Deze week was er weer één. De techniek is beproefd: neem een onderwerp dat in de belangstelling staat van het grote publiek. Schaal het naar je eigen omgeving. Maak het vooral niet te genuanceerd en geef er een pakkende titel aan. Schrijf een persbericht en stuur dat naar lokale en landelijke media. Succes verzekerd!
En zo was daar deze week opeens de Krikke-norm. Naar analogie van de Balkenende-norm. Het CDA in Arnhem meent dat niemand in de gemeente of bij instellingen die subsidie-ontvangen meer mag verdienen dan burgemeester Krikke. Niemand! Geen ambtenaar en dus ook geen “externe ambtenaar”, zoals ingehuurde krachten blijkbaar in Arnhem worden genoemd. Een journalist vroeg de fractieleider van het CDA waarom de burgemeester als norm zou moeten dienen. Het antwoord kwam er op neer dat we dat nu eenmaal zo in Nederland hebben afgesproken. Dat de burgemeester de hoogste in hiërarchie is en daarom ook het meeste zou moeten verdienen.
Ik ben benieuwd hoe ze dat in Arnhem willen gaan vormgeven. Gaat het om een absoluut bedrag of een omgerekend uurtarief? Dat kan nog leuk worden.
Het blijkt dat de burgemeester, overigens van VVD-huize, ongeveer € 137.000 per jaar verdient, exclusief nog wat onkostenvergoedingen. Zo’n burgemeester kost de gemeente in werkelijkheid natuurlijk veel meer. Ga maar na: pensioen, verzekeringen, een riante kamer, ondersteuning van een secretariaat en een staf, waarschijnlijk al dan niet gedeeld een dienstauto met chauffeur en ga zo nog maar even door. Laten we het voorzichtig zijn en het er op houden dat de burgemeester Arnhem jaarlijks zo’n € 200.000 kost. En laten we ook heel voorzichtig zijn met het aantal productieve uren. Gemeenten reken meestal met zo’n 1400 – 1450 productieve uren voor een voltijds medewerker. De burgemeester maakt natuurlijk veel meer uren, toch houden we het er op dat ze daarvan 1400 uur besteedt aan direct productief werk. Dat komt dan neer op een uurtarief van € 200.000 gedeeld door 1400 uur is afgerond naar boven € 143,- per uur.
Niemand, intern of extern, mag de gemeente meer kosten dan de burgemeester is de stelling. Als je een contract afsluit, zorg je er dus als externe partij voor dat het voor minder dan € 137.000 is. Dan is het altijd goed. Ongeacht het tarief. Of is het uurtarief van € 143,- de norm? Als dat zo is, dan kunnen de externe accountant, de fiscalist, de advocaat en aanverwanten het wel vergeten. Die hebben meestal een hoger tarief, zeker als het om partners of experts gaat. En die worden ingehuurd omdat de gemeente de kennis, vaardigheden of capaciteit niet in huis heeft. Hoe zouden ze dat gaan opvangen in Arnhem? Eigen medewerkers op cursus sturen zodat ze het zelf kunnen? Dan duurt het nog wel een paar jaar voor die kennis in huis is en wordt het een heel dure grap. Stel je eens voor: alle besluiten die moeten worden genomen zonder de van buiten geleverde expertise. En de missers die daar het gevolg van zijn.
Stel nu eens dat het wel lukt de kennis in eigen huis te halen, hoeveel werk is er dan voor deze mensen? En hoe lang duurt het voordat ze weg zijn omdat er onvoldoende werk is om die kennis in kwijt te kunnen?
De fractieleider van het CDA in Arnhem is zelf een ondernemer. Omdat er ‘bezuinigd’ moet worden wil ze naar de kosten en de daar achter liggende “structuren” kijken. Maar een ondernemer kijkt toch naar het totaalplaatje? Vanuit dat perspectief is de vraag in eerste instantie welke waarde er staat tegenover de kosten van inhuur. Een gemeente huurt toch niet zomaar iemand in? Daar staat een probleem tegenover. Er is namelijk iemand ziek, de kennis is niet in huis of de specifieke vaardigheden zijn niet beschikbaar, om maar eens een paar veelvoorkomende redenen te noemen. Om dit probleem op te lossen wordt er iemand ingehuurd. En levert die niet voldoende waarde voor het geld dan vertrekt hij of zij weer. Dan wordt het contract beëindigd.
Van iedereen die kiest voor een dienstverband bij een publieke organisatie mag een zekere terughoudendheid ten opzichte van de hoogte van de beloning verwacht worden. En daar staat ook wel iets tegenover. In de regel betaalt de overheid goed, zeker als daar alle zekerheden in worden meegenomen als rechtspositie, wachtgeldregelingen, pensioenen et cetera. Worden externen ingehuurd dan gaan de regels van de markt gelden. Dan is het een kwestie van vraag en aanbod. En voor een schaars goed moet nu eenmaal meer worden betaald dan voor een goed wat er in overvloed is. Dat geldt ook voor diensten en dus voor de inhuur van expertise en vaardigheden. Iedereen kan op zijn vingers natellen dat een ondernemer niet alleen zijn directe (loon)kosten wil goedmaken, maar ook zijn auto, kantoor, verzekeringen, pensioen incalculeert. Daarmee hebben we de kostenkant in beeld en het minimum wat moet worden terugverdient. De prijs, het tarief dat in rekening wordt gebracht, ligt daar in de regel boven. Daar zit nog een winstcomponent in om het ondernemersrisico te dekken. Vraag en aanbod en het onderhandelingsproces bepalen uiteindelijk de contractprijs.
De vraag die maar heel weinig wordt gesteld en waar het uiteindelijk wel om draait, is welke waarde iemand die voor de gemeente werkt precies oplevert. Een externe inhuren die minder oplevert dan hij kost? Ik zou er snel mee stoppen.
Bezuinigen door alleen op de kostenkant te letten zou wel eens heel kortzichtig kunnen zijn en averechts werken. Als je minder geld te besteden hebt, kun je veel beter nadenken over de vraag welke gemeentelijke programma’s en taken absoluut noodzakelijk zijn en hoe je die efficiënt en effectief kunt uitvoeren. Daar zit de “winst”. Dat betekent schrappen wat niet nodig is en geen waarde toevoegt. Dat is vooral een politiek vraagstuk. En wat je wel doet zo organiseren dat het voor de laagste kosten wordt uitgevoerd die horen bij de gewenste kwaliteit. Dat vraagstuk ligt vooral bij de ambtenaren. Het is verstandig in zo’n exercitie het totaalplaatje mee te nemen. Dus naast de kosten ook de opbrengsten. En dit vertalen in de waarde voor de burger, zodat het de burger duidelijk wordt dat de gemeente niet alleen geld kost maar ook waarde toevoegt. Want zonder gemeente is geen bijstandsuitkering, geen WMO, geen vuilnisophaal, geen paspoort en ga zo nog maar even door.
Als de politiek in Arnhem dit verhaal niet begrijpt wil ik het wel komen uitleggen. Ik zal er eens over nadenken of dat voor een uurtarief binnen de Krikke-norm kan.
