Business spiritualiteit: wat is dat?

In het december nummer van het tijdschrift Management Control & Accounting, het tijdschrift dat door Kluwer in samenwerking met het Controllers Instituut wordt uitgegeven, staat een interessante column van Prof. dr. Eddy Vaassen RA. De titel van zijn verhaal: “business spirituality”. Met de strekking van de column kan ik het wel eens zijn. Vaassen schrijft: “controllers worden er zich nu meer dan ooit van bewust dat management niet altijd het beoogde effect heeft, dat zij degenen zijn die op rem moeten trappen en dat zij best creatief mogen zijn bij het inzetten van instrumenten die kunnen bijdragen aan het in control krijgen en houden van organisaties.” Daar ligt inderdaad een belangrijke taak voor de controller. Welke controller durft en stapt over zijn eigen angsten heen en doet dit ook werkelijk?

Over twee opmerkingen in het betoog Van Vaassen heb ik andere opvattingen.
Vaassen beweert dat de opkomst en acceptatie van het verschijnsel business spiritualiteit een effect is van de crisis. Er zou dus een oorzaak en gevolg relatie bestaan tussen die twee. Ik denk niet dat die er is. Hooguit versterkt de beleving van wat wij als crisis aanduiden de toenemende aandacht voor business spiritualiteit. Belangstelling voor zingeving en spiritualiteit in organisaties is een trend die een veel langere aanloop kent. Nyenrode Bussiness University speelde daar al in mei 2006 op in en stelde een leerstoel Business Spiritualiteit, die wordt ingevuld door de erudiete Paul de Blot SJ. En mei 2006 was toch echt vèr voor de crisis.

Verder stelt Vaassen dat het bij spiritualiteit “er juist om gaat dat er hogere machten zijn die het menselijk handelen bepalen”. Dat is een interessante stelling die slechts vanuit een bepaald perspectief waar is.

Twee weken geleden was ik bij een lezing van Dick Houtman, hoogleraar cultuursociologie aan de Erasmus Universiteit. Hij onderscheidt in de ontwikkeling en beleving van spiritualiteit in Nederland drie stromingen:

  1. Vanuit het geloof in een Goddelijke opbaring. Dat is de traditionele opvatting die terugkomt in religies.
  2. Vanuit de rede, logica en experiment een (wetenschappelijke) tegenreactie die vanaf de Verlichting zijn entree kende.
  3. Vanuit Gnosis. Een stroming die uitgaat van persoonlijke spirituele ervaringen of innerlijke verlichting en die de laatste decennia sterk in opkomst is.

De stelling van Vaassen over “hogere machten” past dus precies in de eerste stroming, maar doet tekort aan de beleving van spiritualiteit van anderen.

Want wat is spiritualiteit nu precies? En daar zit de crux. Een precieze definitie is moeilijk te geven en hangt sterk af van het wereldbeeld van degene die het antwoord geeft. Als ik zelf een poging doe kan ik hooguit een benadering geven: de essentie van spiritualiteit is zingeving. Het is in mijn opvatting niet hetzelfde als religie, filosofie of de ontwikkeling van bijvoorbeeld paranormale vermogens.

Wat is het dan wel? In wezen is spiritualiteit het gewoon in je hart te zijn, jezelf zijn. Spiritualiteit vereist geen speciale kennis. Integendeel, kennis is vaak een hinderpaal. Spiritualiteit vooronderstelt geen speciale training, geen speciale scholing. Het is eerder zo dat we bij het ontwikkelen van spiritualiteit moeten afrekenen met wat we geleerd hebben. En daarbij gaat het vooral om het loslaten van ideeën over onszelf, identificaties. En steeds bewuster worden van wat we zelf belangrijk vinden. En niet zomaar klakkeloos doen wat anderen belangrijk vinden. Dat is wat in de wereld van NLP het ontwikkelen van interne referentie wordt genoemd. Het draait dus om de ontwikkeling van bewustzijn. Of nog korter: jezelf zijn.

Is business spiritualiteit nu iets speciaals? Ik denk van niet: het is jezelf zijn in een specieke context, namelijk die van een organisatie. En waarom is dat jezelf zijn zo belangrijk voor CFO’s, controllers en andere financials? Als er iemand in de organisatie is die als geweten optreedt en het management tot de orde kan en moet roepen als de situatie daar om vraagt, dan is het de controller. Hij heeft een belangrijke taak bij het bewaken van integriteit en waarden in de organisatie. En dat kan alleen als hij zich heel goed bewust is van wat hij zelf belangrijk vindt en volledig zichzelf is. Want reken maar dat er tegendruk komt van degenen die worden aangesproken. Het zijn sterke benen die deze rol aankunnen.

Nu u dit gelezen heeft mag u eens raden tot welke van de drie stromingen die Houtman schetst ik mij het meest aangetrokken voel.

Gerelateerde berichten:

  • […] Dit blogartikel was vermeld op Twitter door frankbruining, Gert van den Burg. Gert van den Burg heeft gezegd: Een nieuwe blogpost: wat is business spiritualiteit en wat betekent dat voor de financial? http://bit.ly/5Dm5VA […]

  • >
    Scroll naar boven